پارسیان هندوستان

تمدنهاي هندوايراني داراي ارتباطات نزديكي هستند. شباهت هاي زباني متعددي بين زبان پهلوي - اوستايي و سانسكريتي وجود دارد. اين مشابهت ها موجب گرديده تا پس ازشكست امپراتوري زرتشتيان از اعراب در زمان يزدگرد سوم (آخرين پادشاه سلسله ساسانيان) تعدادي از آنها به سرزمين هند مهاجرت كنند.[1] مشهور است كه بهرام گور (423 الي 438 قبل از ميلاد) از هند ديدار داشته و با يك زن هندي ازدواج كرده است و هم او موسيقي هندي را به ايرانيان معرفي كرده است.

1- نخستين پارسيان هند:

پارسيان (Parsis) فعلي در هند اعقاب بيش از دويست تن از زرتشتياني هستند كه نزديك به سيصد سال پس از شكست امپراتوري ساساني از اعراب (سال 641 ميلادي) و در سال 936 ميلادي بنا به پيشنهاد يكي از موبدان خود به نام «دستور» با دو كشتي وارد گجرات شدند. دركتاب Kisseh-I-Sanjan داستان اين مهاجرين چنين ذكر شده است:

«حاكم وقت (Jadi Rana) با ارسال يك كاسه پر از شير به آنها فهماند كه سرزمينش از جمعيت پر است.آنها كاسه را با افزودن يك قاشق شكربدان برگرداندند.بدين مفهوم كه زندگي رابراي هنديان شيرين خواهند كرد.حاكم به آنها اجازه ورود داد.حفظ دين ، حفظ كتاب و حفظ آتش مقدس براي آنها مجاز بودبه شرطي كه لباس وزبان گجراتي را بكار گيرند.»

آتش مقدسي كه آنها از پارس آورده بودند ابتدا در « معبد سان جان » بر افروخته ماند.[2] در 970 پس از ميلاد پارسيان اجازه ساخت آتشكده مخصوص به خود را گرفتند. زرتشتيان درهندبا تكيه بر شعارهاي ديني خود (پندار نيك ، گفتار نيك ، كردار نيك)[3] موفق گرديدند كه در عين حفظ آداب و سنن جايگاه نسبتاً مناسبي در بين مردم هند پيدا نمايند.[4] از آن زمان به بعد تاريخ پارسيان بخشي از تاريخ شبه قاره هند شد.

2- پارسيان در دوران حكومت مغولان مسلمان :

در دوران پادشاهي اكبر شاه (1556 الي 1605 ميلادي) از سلسله مغولان در هند ، يكي از فرماندهان مسلمان در ادامه تسخير سرزمين هند به منطقه «سن جان»‌ كه محل استقرار پارسيان بودحمله نمود . پارسيان جانب هندوان را گرفتند .در نتيجه پس از غلبه مسلمانان بر منطقه زرتشتيان ناچار به نقل مكان شدند و به لحاظ اجراي مراسم آييني تحت فشار قرار گرفتند. تا اينكه در سال 1578 اكبر شاه مجلسي از نمايندگان مذاهب مختلف را تشكيل داد و در آن زرتشتيان را به رسميت شناخت.

3- پارسيان در دوران تسلط استعمار بريتانياي كبير بر هند :

پارسيان از قرن هيجده روابط خود با انگليسيان را آغاز كردند تا جايي كه نزد آنها از ارج و قرب مناسبي برخوردار گرديدند.با استقرار تدريجي پارسيان در بمبئي و توجه خاص انگليس به اين شهر ، پارسيان مورد عنايت واقع شدند. آنها علاوه بر اخذ مناسب دولتي در بمبئي موفق شدند كه به مجلس عوام انگليس به عنوان نمايندگان هند راه يابند.[5] تعدادي از آنها نيز نخستين هندياني بودند كه القاب سلحشور (شواليه) و بارون را اخذ كردند.

در اواخر اين دوران و در جريان مبارزات استقلال خواهي ، پارسيان نقش آفريني كرده اند به طوري كه جواهر لعل نهرو و سپس گاندي يكي از پارسيان به نام (DADABHAI NAOROJI) را به عنوان « تنها پيرمرد بزرگ هند» خوانده است چرا كه اواين جرأت را به خود داد تا در پارلمان انگليس لغت « SWARAJ » (وطن بومي) را براي هند استفاده نمايد.[6] همچنين سر فيروزشاه مهتا (Pherozeshah Mehta)، سر دينشا واچا (Dinshaw Vacha) و خانم بهيكاجي كاما (Bhikaiji Cama) در 18 اوت 1908 نخستين هندياني بودند كه پرچم ملي هند را در كنگره بين الملل سوسياليستها برافراشتند.

پارسيان هند در قرون اخير نقش مهمي در اقتصاد آن كشور نيز ايفا نمودند. با اينكه آنها ابتدا از تجارتهاي كوچك شروع كردند ولي با توجه به نزديكي شان به حاكمان انگليسي بتدريج موفق گرديدندكه نقش پيشتاز را در توسعه صنعتي هند داشته باشند. خود آنها مدعي هستند كه تمامي صنايع اصلي هندراآنان بنياد نهاده اند.به برخي از نمونه هاي آن در ذيل اشاره مي گردد:

- كشتي سازي: در 1740 يك پارسي به نام (La vji Nusserwanji Wadia) نخستين كارگاه كشتي سازي و تعميرات كشتي -كه مورد استفاده نيروي دريايي انگليس قرار مي گرفت – را بنا نهاد.

- آهن و فولاد:پدر صنعت هندوستان Jamshidji N. Tata در سال 1907 نخستين كارخانه آهن و فولاد را راه انداخت .نخستين ماشين سواري در هند متعلق به وي (1901) مي باشد. آقاي J.N TATA تنها عضو كميته برنامه ريزي هند نيز بود. او سه جزء اصلي اقتصاد دولت مدرن هند را بنياد نهاد: كارخانه هاي آهن و فولاد ، نيروگاه برق آبي و نخستين مؤسسه علوم هند در بنگلور.

- فيزيك هسته اي: نخستين رئيس كميسيون انرژي اتمي هند در سال 1948 آقاي HOMI J BHABHA (1909 – 1966) از پارسيان بود. او را پدر علوم هسته اي هند مي نامند.

- نساجي : نخستين كارخانه پنبه بافي در 1854 توسط يك پارسي راه اندازي شد.

- صنعت قفل سازي :در سال 1897 يك پارسي به نام A . B. Godrej نخستين كارخانه قفل سازي را در هند تأسيس كرد. وي در سال 1902 كارخانه ساخت گاو صندوق را راه اندازي كرد. نخستين ماشين تحرير و نخستين يخچال هندي در سالهاي 1955 و 1958 از سوي گودريج ساخته شد.

- پرس مكانيكي در سال 1942 توسط يك پارسي در هند ساخته شد.

- صنايع مواد شيميايي: نخستين هندي كه كارخانه صنايع سنگين در خصوص ساخت ماده شيميايي منيزيم كلرايد را ساخت ، پارسي بود.

در ساير زمينه هاي اجتماعي نيز پارسيان نقش هاي مهمي در اين كشور ايفا نموده اند.به طور مثال :

- نخستين نشريه چاپي توسط (Rustomji Cursetji) در سال 1778 در بمبئي منتشر شد.در 1780 او نخستين متن انگليسي چاپي در هند را كه يك تقويم بود چاپ كرد.

- نخستين نشريه هندي كه بين المللي شد يونيون پرس بود كه توسط (Nanabhai Rustomji Ranina) چاپ مي شد.نخستين لغت نامه گجراتي به انگليسي را هم او چاپ كرد.

- قديمي ترين روزنامه موجود The Bombay Samachar توسط Ervad Fardoonjee Marzbanjee در اول جولاي 1822 چاپ شد.

- در سال 1900 سر كلانتر بميئي از پارسيان برگزيده شد.

- نخستين زن هندي كه رانندگي كرد خانم سوزان تاتا (1905)بود.

- J. R .D TATA نخستين هندي خلبان بودو او هواپيمايي اير اينديا را راه انداخت.

- نخستين هندي كه از دانشگاه آكسفورد فارغ التحصيل شد پارسي بود.

- نخستين هندي كه بر اساس سيستم جديد آموزشي مدرك پزشكي را از شخص ملكه ويكتوريا در سال 1875 گرفت پارسي بود.

- نخستين هندياني كه دانشنامه جراحي و داروسازي گرفتتند پارسي بودند(سال 1887).

- نخستين گروه كريكتي - ورزش ملی هندوستان -كه از انگليس ديدار كرد بطور كامل از پارسيان تشكيل شده بود.

4-پارسيان در هند جديد:

پارسيان پس از استقلال هند نيز به خاطر شايستگي هاي سياسي و اجتماعي خود از جايگاه مناسبي برخوردار بوده اند. آنها در برگزاري مراسم عبادي مخصوص خود آزادمي باشند.[8]پارسيان سنتي نظام طب قديم خود از جمله شكسته بندي و حكيم گري را حفظ كرده اند و در برخي نقاط در گجرات و بمبئي آن را بكارمي برند.هم اكنون پارسيان « بهاروچ » همچنان آب باران را براي نوشيدن جمع مي كنند. آنها اخيراً موفق شده اند نظر مقامات ارشد (سر وزير) شهر بمبئي را براي تعطيل كردن يك روز به مناسبت جشن سال نو زرتشتي جلب نمايند

پارسيان تنها اقليتي هستند كه موفق گرديده اند دردوران پس از استقلال هر سه مقام فرماندهي قواي سه گانه ارتش هند را كسب نمايند:

= سپهبد هوايي ASPI ENGINEER در سال 1960 فرمانده نيروي هوايي شد.

= سپهبد نيروي زميني SAM MANECSHAW CM در 1971 فرمانده نيروي زميني شد. او اولين سپهبد نيروي زميني ارتش هند بوده است.

= درياسالار JAL CURSETJI در سال 1976 فرمانده نيروي دريايي شد.

********************************************************************

[1] زرتشتيان پيروان زرتشت پيامبر هستند كه شش قرن قبل از ميلاد مسيح (عصر برنز) در پارس (ايران كنوني) ظهور كرد. برخي معتقدند كه زرتشت (zarathushtra) نخستين دين تك خدايي را تأسيس كرده است.

[2] آتش مقدس پس از تسخير سان جان به دست مسلمانان به « نو ساري » برده شد و در قرن 18 از آنجا به « اودوادا » در نزديكي نوساري فعلي آورده شد.

[3] HUMATA, HUKATA , HUVARASHTA

[4] زري دوزي دكني ، بافت TANCHOI گجراتي و نظام آبياري TANKA در گلشن در شهر BHARUCH از زرتشتيان تأثير پذيرفته است.

[5] .به طور مثال سه نـفر اول هندي اي كه به عنوان نماينده مجلس عوام انگليس برگزيده شدند ،پارسي بودند.

[6] او اولين هندي اي بود كه به عضويت پارلمان انگليس در آمد.

[7] گاندي زماني گفته بود: « بمبئي رفاه خود را مديون پارسيان است.»

[8] چهل و چهار معبد زرتشتيان در بمبئي در ايالت مهاراشترا ، شش معبد در شهر BHARUCH و 9 معبد در شهر SURAT در ايالت گجرات واقع هستند. (مقدسترين محل عبادت زرتشتيان در روستاي اودوادا در ايالت گجرات واقع است.) البته در برخي مناطق كه تعداد زرتشتيان زياد نيست آتشكده ها در شرايط نامناسبي قرار دارند كه علت اصلي آن كمبود تعداد موبدان مي باشد با اين حال به علت مقدس تلقي شدن آتش ، روحانيون زرتشتي با ادغام اين آتشكده ها مخالفند.

[9] هم اكنون زرتشتيان هند ازسه تقويم تبعيت مي كنند :

= Shehenshahi : بر اساس اين تقويم سال نو از ماه اوت آغاز مي شود. در اين روز آنها در آتشكده جمع مي شوند و به زرتشت احترام گذاشته و عبادت مي كنند

= Kadmi : بر اساس اين تقويم سال نو در ماه جولاي آغاز مي شود.

= Fasli ياجمشيدي:بر اساس تقويم مذكورآغازسال نودر21 مارس مي باشد.


پروفسور جکسن Prof.Jackson امریکائی می‌نویسد که «زرتشتیان در سال ۷۱۶ میلادی یعنی شصت و پنج سال بعد از کشته شدن یزدگرد سوم ، آخرین پادشاه ساسانی، وارد سنجان شدند. گروهی دیگر در سال ۷۷۵ میلادی به آنان پیوستند».
در همان اوقاتی که گروهی از ایرانیان به هندوستان پناه بردند، عده‌ای نیز بهجانب چین رفتند.



البته همه پارسيان هند بر اساس سنت آريايي خود مراسمي تحت عنوان « جشن نوروز » را به مناسبت آغاز بهار در 21 مارس (اول فروردين) برگزار مي كنند.


منبع:امیر خداویردی پور